Święte Triduum Paschalne (z łac. triduum – Trzy Dni) jest to najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym katolików, którego istotą jest celebracja Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną Mszą w Wielki Czwartek (Msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś drugimi nieszporami po południu Niedzieli Wielkanocnej.
Święta Wielkanocy wiążą się z żydowską Paschą. Samo słowo Pascha wywodzi się z hebr. paesah, co znaczy omijać, przejść. Święto to jest wspomnieniem niewoli narodu izraelskiego w Egipcie. Wyjście z Egiptu poprzedziło rytualne spożycie baranka paschalnego. Chrześcijanie wierzą, że Chrystus, kiedy spożywał ostatnią wieczerzę paschalną, wypełnił symbole starotestamentowe i że był Barankiem Paschalnym, który dopełnił zbawczej ofiary.
Pierwsze wzmianki o celebracji Wielkiego Tygodnia pochodzą z IV wieku. Aż do 1929 roku na określenie Triduum Paschalnego stosowano termin Triduum Sacrum. Obecnie używana nazwa pojawiła się w roku 1924.
Wielki Czwartek
W tym dniu sprawowana jest rano tylko jedna ofiara eucharystyczna, Msza Krzyżma świętego, celebrowana w kościele katedralnym przez biskupa i prezbiterów danej diecezji. Podczas tej mszy świętej biskup błogosławi oleje chorych i katechumenów oraz konsekruje święte krzyżmo
(olej zmieszany z balsamem, stosowany do namaszczeń m.in. przy bierzmowaniu, poświęceniu kościoła, święceniach kapłańskich). Kapłani zabierają nowe oleje do swoich parafii, stare zaś się spala. Msza Krzyżma kończy okres Wielkiego Postu.
Msza wieczorna rozpoczyna Święte Triduum Paschalne. Przypomina ona Ostatnią Wieczerzę, w czasie której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i swoją krew, a następnie dał Apostołom do spożycia oraz nakazał im i ich następcom w kapłaństwie, by czynili to na Jego pamiątkę. Ta msza święta ma szczególne znaczenie dla księży, gdyż w czasie ostatniej wieczerzy Chrystus ustanowił kapłaństwo i eucharystię, która jest Jego istotą.
Msza św. ma swoją kolejność i charakter w większości tak jak inne msze. Różnice polegają na tym, że podczas hymnu Chwała na wysokości biją wszystkie dzwony w kościele. Po zakończeniu hymnu milkną dzwony oraz organy, podczas Przeistoczenia można używać tylko drewnianych kołatek. Po komunii św. przenosi się wszystkie kielichy do „ciemnicy”, umieszcza się tam również monstrancję z Ciałem Chrystusa, Tabernakulum jest puste, Wieczna lampka zgaszona, a ołtarz obnażony ze świec, mszału i obrusu. Po modlitwie po komunii następuje zazwyczaj wręczenie kwiatów i upominków kapłanom.
Kapłani sprawują mszę w złotych ornatach.
Wielki Czwartek ma charakter inauguracji Triduum Paschalnego.
Wielki Piątek
W dzień ten nie odprawia się mszy świętych, z wielkiego szacunku do ofiary Chrystusa poniesionej na krzyżu za grzechy świata. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża (przez przyklęknięcie). Po raz ostatni odprawiana jest droga krzyżowa. Centrum tego dnia jest Liturgia Męki Pańskiej, składająca się z czterech elementów:
- Liturgia słowa; jest poprzedzona prostracją (leżeniem krzyżem) kapłana.
- 1. czytanie Księga Izajasza 52,13 – 53,12 Prorok Izajasz przepowiada męki i cierpienia Mesjasza. „On dźwigał nasze boleści”,
„Jak baranek na rzeź prowadzony, jak owca niema wobec strzygących ją, tak on nie otworzył ust swoich”. - Psalm 31 – „Ojcze w Twe ręce powierzam ducha mojego”.
- 2. czytanie Hbr 4,14-16; 5,7-9 śmierć na krzyżu jako zbawienie, dokonane przez najwyższego Arcykapłana – Chrystusa.
- Męka Pańska wg św. Jana – czytana lub śpiewana z podziałem na role.
- Modlitwa Powszechna – modlitwa sięgająca starożytności chrześcijańskiej, stanowi ją 10 wezwań, z których każde składa się z wstępu, modlitwy w ciszy, oracji śpiewanej przez kapłana i aklamacji „amen”, która jest wyrazem potwierdzenia ze strony ludu. Kolejne modlitwy
są w intencji: Kościoła, papieża, służących kościołowi, katechumenów, jedności chrześcijan, Żydów, nie wierzących w Chrystusa,
nie wierzących w Boga, rządzących państwami, strapionych i cierpiących.
- 1. czytanie Księga Izajasza 52,13 – 53,12 Prorok Izajasz przepowiada męki i cierpienia Mesjasza. „On dźwigał nasze boleści”,
- Adoracja Krzyża – do prezbiterium przynosi się krzyż, który kapłan odsłania w trzech etapach, za każdym razem śpiewając: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata” (Ecce lignum Crucis, in que salus mundi pependit), na co ludzie odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem” (Venite adoramus). Można również procesjonalnie wnieść krzyż przez kościół i odśpiewać tą aklamację w trzech miejscach świątyni (przy wejściu, na środku i w prezbiterium). Następnie wierni oddają cześć odsłoniętemu krzyżowi, np. poprzez pocałunek. W tym czasie śpiewa się improperia.
- Komunia święta. Rozdawana jest z Hostii konsekrowanych w Wielki Czwartek. Liturgia Męki Pańskiej jest zatem odpowiednikiem bizantyjskiej „Liturgii uprzednio uświęconych Darów”. Podczas komunii nakrywa się obrusem ołtarz oraz ustawia świece i mszał. Po komunii wszystko zostaje zniesione
- Procesja do Grobu Pańskiego. Zgodnie z wielowiekową tradycją na koniec liturgii Eucharystię przenosi się procesjonalnie do tabernakulum Grobu Pańskiego. Tam odbywa się wystawienie Najświętszego Sakramentu w monstrancji nakrytej przezroczytym białym welonem oraz krótka modlitwa, po której kapłan z ministrantami udaje się do zakrystii.
Wieczorem pod przewodnictwem papieża odbywa się Droga krzyżowa w rzymskim Koloseum.
Liturgię wielkopiątkową sprawuje się w ornacie czerwonym. W liturgii trydenckiej kapłan używa czarnę kapę, którą zdejmuje na czas adoracji krzyża, zaś na obrzędy komunijne zdejmuje także czarną stułę i wkłada fioletowe szaty mszalne. Na procesję do Grobu zdejmuje ornat i wkłada fioletową kapę. W tym dniu rozpoczyna się również nowenna do Miłosierdzia Bożego, która może trwać 9 godzin, 9 dni, 9 miesięcy lub nawet od 9 do 10 lat.
Po Liturgii można odśpiewać (bez organ) trzy części Gorzkich Żali.
Wielka Sobota
W tym dniu Kościół milczy - jest to czas wielkiej ciszy, skupienia i czuwania przy Grobie Pańskim. Dawniej przed Liturgią Wigilii Paschalnej niszczono ołtarz i budowano nowy, współcześnie ołtarz zostaje obnażony, a kościoły sprzątane. Istnieje też zwyczaj odwiedzania symbolicznych Grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na cmentarzach. Formalnie Wielka Sobota nie ma swojego nabożeństwa, a Liturgia Wigilii Paschalnej (p. niżej) należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system dat, wg którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna
się niedziela).
W Polsce i niektórych sąsiednich krajach tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne, aby je poświęcić albo zapraszają kapłana do domostwa, gdzie poświęcony zostaje stół z potrawami.
Wigilia Paschalna i Niedziela Wielkanocna
Jest to czas świętowania zmartwychwstania Chrystusa. Dawniej Wielka Niedziela rozpoczynała się poranną mszą, rezurekcją
(resurrectio łac. oznacza zmartwychwstanie), którą zapowiadało uroczyste bicie w dzwony, głoszące, że Chrystus zmartwychwstał. W związku z odnową liturgii i przywróceniem dawnych ceremonii Triduum, celebracja ta traci na znaczeniu na rzecz nocnej Liturgii Wigilii Paschalnej.
Liturgia Wigilii Paschalnej jest najważniejszą celebracją w roku. Rozpoczyna się ona najwcześniej po sobotnim zmroku,
a kończy się najpóźniej przed świtem niedzieli. Składa się z czterech części:
- Liturgii Ognia - Przed kościołem kapłan święci ogień, od którego zapala się paschał – symbol Chrystusa. Na świecy paschalnej kapłan kreśli krzyż
i litery: Α (alfa) i Ω (omega). Oznacza to, że na początku był Bóg i on też przyjdzie na końcu jako miłosierny sędzia. Na paschale kapłan zapisuje bieżącą datę, chcąc podkreślić, że Chrystus przechodzi od punktu alfa (od stworzenia świata) do punktu omega (końca świata) historii zbawienia, która przechodzi również przez ten konkretny rok. Ponadto kapłan wbija w paschał pięć gwoździ (gron) symbolizujących pięć ran Chrystusa.
Swoją symbolikę ma również światło świecy paschalnej, rozjaśniające mroki ciemnego kościoła, odwołuje się do Chrystusa, który rozprasza mroki ludzkiego życia, nadając mu sens, a także do stworzenia świata kiedy w mrokach ciemności rozbłysła światłość. Następnie diakon lub kapłan wnosi zapalony paschał do świątyni, zatrzymując się u progu, na środku i przed ołtarzem głównym śpiewając Światło Chrystusa. Następnie okadza paschał i śpiewa Exsultet – uroczyste Orędzie Wielkanocne zaczynające się od słów: „Weselcie się już zastępy Aniołów w Niebie...” - Liturgii Słowa - W tym dniu przewidziane jest dziewięć czytań biblijnych: siedem starotestamentalnych, epistoła oraz ewangelia, które są przeplatane psalmami responsoryjnymi i modlitwami. Część czytań można pominąć, lecz zawsze należy przeczytać kluczowy urywek z Księgi Wyjścia, mówiący o przejściu przez Morze Czerwone. Po tym czytaniu lektor nie mówi „Oto słowo Boże”, gdyż śpiewane po nim responsorium jest kontynuacją tego czytania. Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu i modlitwie, kapłan intonuje „Gloria”, w trakcie którego biją dzwony, grają organy
(kołatki zastępuje się dzwonkami i gongiem, po czym odmawia kolektę. Następnie lektor odczytuje Epistołę, a później śpiewane jest uroczyste Alleluja i psalm responsoryjny. Potem kapłan czyta Ewangelię i wygłasza homilię. - Liturgii Chrztu - Po homilii celebrans święci wodę chrzcielną, zanurzając w niej trzy razy paschał. Następnie udziela się chrztu katechumenom.
- Liturgii Eucharystyczna - Jej przebieg jest podobny do Liturgii Eucharystycznych innych niedziel, jednak kapłani odmawiają I Modlitwę Eucharystyczną.
Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem. W niektórych kościołach procesja następuje nie po Wigilii Paschalnej, a przed pierwszą mszą poranną w niedzielę. Rozpoczyna się ona wtedy przy Grobie Pańskim, przy którym kapłan śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się uroczysty Hymn Te Deum, a kapłan błogosławi lud Najświętszym Sakramentem.
cytat za: wikipedia.org
